Bản ngã là gì? Cách để vượt qua cái tôi cá nhân cực hiệu quả

Bản ngã là gì? Câu hỏi này thường xuất hiện khi chúng ta nghe đến cụm từ “bản ngã”. Tại sao bản ngã tồn tại trong mỗi người và không thể hoàn toàn loại bỏ? Nó hoạt động và ảnh hưởng đến tâm lý, hành động của chúng ta như thế nào? Liệu một bản ngã quá lớn có tốt? Và làm thế nào để vượt qua nó? Bài viết này của Coolmate sẽ giải đáp tất cả những thắc mắc đó.

1. Bản ngã là gì?

Theo từ điển Hán Việt:

Bản = Bổn: 本

Ngã = Tôi: 我

Bản ngã: 本我 = chính tôi, tức là bản thân mình.

Nói một cách đơn giản, “bản ngã” chính là “cái tôi” thường được dùng để chỉ tính cách, ý thức về bản thân hoặc một người nào đó.

“Bản ngã” hay “cái tôi” thường được dùng để chỉ tính cách, ý thức về bản thân.

Wikipedia định nghĩa “cái tôi” theo nhiều hướng khác nhau:

– Triết học: “bản ngã” hay “cái tôi” là cái tôi ý thức, hay đơn giản là "tôi", bao gồm những đặc tính phân biệt bản thân với người khác.

– Phân tâm học: “bản ngã” hay “cái tôi” (ego) là phần cốt lõi của tính cách, liên quan đến thực tại và chịu ảnh hưởng từ xã hội. Theo Sigmund Freud, “cái tôi”, “nó” (id) và “cái siêu tôi” (superego) là ba thành phần riêng biệt của tâm thức.

“Cái tôi” hình thành ngay từ khi chúng ta sinh ra và được rèn giũa qua năm tháng, chịu ảnh hưởng từ môi trường sống và những tiếp xúc với thế giới bên ngoài. “Cái tôi” học cách ứng xử, kiềm chế ham muốn vô thức không phù hợp với chuẩn mực xã hội. “Bản ngã” hay “cái tôi” đóng vai trò trung gian hòa giải giữa ham muốn vô thức và những quy chuẩn xã hội.

– Phật giáo: “bản ngã” hay “cái tôi” được xem như một tín ngưỡng riêng biệt, tồn tại vĩnh cửu với thời gian, không bị ảnh hưởng bởi quy luật sinh tử. Phật giáo truyền thống nguyên thủy (Nam Tông, Tiểu thừa) không công nhận sự tồn tại của “ngã” như trong tâm lý học. Cái thường bị hiểu lầm là “bản ngã” thực chất được cấu thành từ thân thể (Sắc) và tâm thức (Danh), liên tục biến đổi từng sát na.

Tóm lại, bản ngã là tập hợp lý tưởng, ký ức, niềm tin, kết luận, kinh nghiệm và quan niệm về bản thân như một cá thể độc nhất, riêng biệt, độc lập với thế giới, chịu trách nhiệm cho hành vi của chính mình.

Sống với bản ngã là sống với cái tôi. Chúng ta thường có xu hướng phát triển cái tôi để khẳng định giá trị bản thân. Theo triết lý Phật giáo, bản ngã càng lớn thì càng dễ gây ra sai lầm và nghiệp chướng.

Bản ngã quá lớn có thể dẫn đến sai lầm và nghiệp chướng.

Tuy nhiên, cần phân biệt giữa việc phát triển cái tôi và việc hoàn thiện bản thân. Chúng ta cần nỗ lực phát huy tối đa năng lực để phát triển, đồng thời phân biệt rõ giữa bản ngã, cái tôi và sự tự tin, tránh để cái tôi tác động tiêu cực đến sự phát triển của bản thân.

2. Cơ chế hoạt động của bản ngã

Bản ngã hoạt động theo vòng tuần hoàn: Kiểm soát - Xây dựng và duy trì - Phản chiếu, và lặp lại. Cụ thể:

- Kiểm soát: Bản ngã tự định nghĩa và đồng nhất bản thân với những gì nó cho là mình đang kiểm soát.

Ví dụ: Bạn nghĩ mình điều khiển cơ thể, tâm trí, công ty… nên coi chúng là một phần của “cái tôi”, một phần bản ngã.

- Xây dựng và duy trì: Bản ngã luôn muốn bảo vệ và mở rộng sự kiểm soát của mình. Vì bản chất “bản ngã” là giả tạo và hư cấu, nên nó luôn muốn kiểm soát càng nhiều càng tốt để cảm thấy mình lớn mạnh và chân thực hơn. Đó là lý do tại sao con người luôn khao khát tiền bạc, vật chất và quyền lực. Mất kiểm soát đồng nghĩa với sự “chết” của bản ngã.

Ví dụ: Mất tài sản quý giá, mất việc, mất người thân… khiến bạn cảm thấy trống rỗng, buồn bã. Đó là biểu hiện của sự mất mát kiểm soát của bản ngã.

- Phản chiếu: Bản ngã cần sự phản chiếu để tự đánh giá, giống như bạn cần gương để nhìn thấy khuôn mặt mình. Nó tạo ra nhiều bản ngã khác, nhiều cá thể riêng lẻ khác để phản chiếu và đánh giá chính mình. Nói cách khác, bản ngã dựa vào cái nhìn và nhận xét của người khác để nhìn nhận bản thân.

Bản ngã cần sự phản chiếu từ bên ngoài để tự đánh giá.

Ví dụ: Bạn cần người khác nhận xét để biết ngoại hình mình đẹp hay xấu. Việc thường xuyên chụp ảnh và đăng lên mạng xã hội cũng là một dạng tìm kiếm sự phản chiếu, khẳng định bản thân. Bản ngã cảm thấy chân thực hơn khi nhận được nhiều sự chú ý và lời khen. Ngược lại, những lời nhận xét tiêu cực khiến bản ngã cảm thấy xấu hổ, thúc đẩy bạn xây dựng hình tượng tốt đẹp hơn.

3. 4 cách vượt qua bản ngã và sống thật với chính mình

Thứ nhất: Chấp nhận sự thật, kiềm chế bản thân và cảm nhận những điều bạn nhận được. Khi gặp khó khăn, đừng vội đổ lỗi cho số phận mà hãy tìm kiếm động lực để phát triển bản thân, vượt qua bản ngã.

Thứ hai: Hướng đến hiện tại và tập trung vào nó. Đừng quá ảo tưởng về tương lai hay chấp niệm quá khứ. Hãy tận hưởng hiện tại và nỗ lực hết mình để vượt qua thử thách.

Tìm kiếm động lực để phát triển bản thân, vượt qua bản ngã.

Thứ ba: Nhận thức được bạn là duy nhất, không cần so sánh bản thân với bất kỳ ai. So sánh chỉ khiến cái tôi lớn lên chứ không giúp bạn tốt hơn.

Thứ tư: Chấp nhận sự thật và đừng đổ lỗi cho số phận. Số phận nằm trong tay bạn, thành công hay thất bại đều phụ thuộc vào nỗ lực của chính mình. Hãy tự tạo ra số phận riêng cho mình.

4. Phương pháp tĩnh tâm và vượt qua bản ngã

Thiền

Thiền là phương pháp tốt nhất giúp tĩnh tâm, kết nối với sự im lặng bên trong tâm hồn, gạt bỏ những lời nói và suy nghĩ. Linh hồn và bản ngã luôn muốn trò chuyện với bạn, nhưng chúng ta thường quá bận rộn với cuộc sống. Thiền định giúp tâm trí im lặng và lắng nghe tiếng nói của tâm hồn.

Thiền định giúp kết nối với sự im lặng bên trong tâm hồn.

Lời cầu nguyện

Nếu thiền là trò chuyện với tâm hồn thì cầu nguyện là giao tiếp với bản ngã cao hơn (higher-self) và hướng dẫn tinh thần, gửi lời cảm ơn đến vũ trụ. Cầu nguyện để kết nối với tình yêu, trí tuệ và sức mạnh bên trong, mong muốn nhận được sự hướng dẫn.

Viết tự do

Viết tự do là một cách kết nối với bản ngã cao hơn, viết ra những điều vượt ra ngoài suy nghĩ thông thường, kết nối với phần “thông minh” hơn trong tâm trí – nơi có tất cả câu trả lời. Chỉ cần giấy bút, viết lên đầu trang “Bản ngã cao hơn, bạn đã sẵn sàng viết thư cho tôi chưa?”, sau đó viết ra câu trả lời đầu tiên xuất hiện trong tâm trí. Hãy biến viết tự do thành thói quen hàng ngày sau khi thiền định.

Qua bài viết này, hy vọng bạn đã hiểu rõ hơn về “bản ngã là gì?” và cách vượt qua cái tôi cá nhân. Những chia sẻ từ Coolmate sẽ giúp bạn làm chủ cuộc sống và số phận của mình. Đừng quên theo dõi Cool Blog để biết thêm nhiều thông tin thú vị khác nhé!

Coolmate – Nơi mua sắm đáng tin cậy dành cho nam giới