Bida hay Bi a là gì? Phân biệt một số loại billiard hiện tại

Bi a là một trong những hoạt động giải trí đang rất được giới trẻ hiện nay ưa chuộng. Chơi bia không chỉ là cách thư giãn, giải toả tâm trạng mà còn là cơ hội để bạn có khoảng thời gian chất lượng bên bạn bè. Trong bài viết dưới đây, hãy cùng Coolmate tìm hiểu bi a là gì, các dụng cụ chơi bi a cũng như cách tính điểm bi a nhé. 

Bi a là gì?

Bi a là một môn thể thao được du nhập vào Việt Nam từ thời Pháp thuộc, sử dụng gậy dậy để đẩy các viên bi a vào lỗ lưới trên một mặt phẳng hình chữ nhật được bọc nỉ. Người chơi bi a được gọi là các tay cơ hoặc cơ thủ. Khi chơi bi a, cơ thủ sẽ ghi điểm bằng cách đưa bóng vào lưỡi hoặc chạm bóng. Người thắng cuộc là người ghi được nhiều điểm nhất hoặc đạt được số điểm yêu cầu đầu tiên.

Bi a là gì?

Bộ môn này lần đầu xuất hiện vào năm 1340 dưới nhiều cái tên khác nhau và ban đầu được ấn định là trò chơi giair trí dành cho giới quý tộc. Hiện nay, trải qua nhiều cải tiến, bi a đã trở thành môn thể thao phổ biến tại nhiều quốc gia mà ai cũng có thể chơi được.

Vậy bida là gì? Bi da có gì khác biệt với bi a hay không? Thực chất, đây chỉ là 2 cách gọi khác nhau của cùng một bộ môn. Ngoài các tên gọi như bi a, bida,... trò chơi này còn được gọi là Billiard, Pool,... tuỳ vào quốc gia và vùng miền. 

Các dụng cụ chơi bida là gì?

Tương tự như nhiều bộ môn thể thao khác, bi a cũng có nhiều dụng cụ chơi chuyên dụng riêng. Trong đó, các dụng cụ dưới đây được xem là một phần không thể thiếu của bộ môn đánh bida.

Cơ (gậy)

Đây là dụng cụ dùng để “chọc" bóng vào lỗ khi chơi bia. Thời kỳ đầu, các cây cơ được thiết kế tương tự như gậy đánh golf. Tuy nhiên, những mẫu cơ cũ rất khó điều khiển do có kích thước lớn. Vì vậy, cơ đánh bi a mới được cải tiến thành kiểu dáng thon, dài như ngày nay với nhiều chất liệu khác nhau như gậy bọc da, gậy gỗ sơn bóng,...

Gậy chọc bóng bida được gọi là cơ

Bóng

Hay còn gọi là bi bida ban đầu được đẽo từ các cây gỗ lớn. Tuy nhiên bi gỗ khá nhẹ, không bền và không có độ nảy khi va chạm. Thế nên đến thế kỷ 20, bóng bida bằng đất sét dung đã ra đời với độ đầm cao và độ bền vượt trội.

Lơ

Chính là các cụm gôm hoặc cục tẩy được dùng để tăng ma sát cho đầu cơ giúp cơ thể chọc bi chuẩn hơn. Ngoài ra, lơ cũng có tác dụng bảo vệ đầu cơ khỏi bị mài mòn.

Bàn

Các loại bàn bida hiện nay đã được cải tiến rất nhiều so với thời kỳ đầu, mang đến nhiều thuận lợi cho người chơi và phù hợp với cách thức chơi mới. Bàn bida có độ phẳng gần như tuyệt đối với phần mặt bàn được phủ nỉ căng (85% len, không quá 15% nylon). Thành được làm từ cao su đúc có độ nảy tốt để hạn chế rơi bóng ra ngoài.

Có nhiều loại bàn chơi bida khác nhau

Trên thị trường hiện nay có 3 loại bàn bia chính là Pool, Carom và Snooker. Mỗi loại bàn đều có đặc điểm khác nhau, phù hợp với một hình thức chơi khác nhau.

• Bàn bia Pool: Là loại bàn bida lỗ chủ yếu làm bằng gỗ, được dùng nhằm mục đích giải trí chỉ chủ yếu, với thiết kế 6 lỗ đặt ở các góc và dọc thành bàn. Đây là loại bàn được sử dụng rộng rãi nhất tại Việt Nam với các kích thước khác nhau như 7 feet, 8 feet, 9 feet. Loại 7 feet và 8 feet phù hợp dùng để vui chơi tại quán bar, quán bi a nhỏ, tự tập tại nhà, dành cho các tay cơ mới. Còn loại bàn 9 feet sẽ phù hợp với các câu lạc bộ chuyên nghiệp hơn. Tuỳ kích thước, loại bàn này có thể có giá từ 3 triệu đến hơn 50 triệu đồng.
• Bàn Carom: Đây là loại bàn không lỗ có kích thước thường thấy là 9 feet và 10 feet. Lại 9 feet dùng cho các CLB bi a nghiệp dư, còn loại 10 feet được dùng cho các giải đấu lớn. Loại bàn này có giá từ 20 triệu đồng đến 50 triệu đồng.
• Bàn bi a Snooker: Đây là loại bàn cao cấp khá phổ biến trên thế giới nhưng lại không quá thông dụng tại Việt Nam . Bàn snooker có 2 loại kích thước là 9 feet và 10 feet với thiết kế sang trọng gồm 4 góc bo da, thành bàn bọc gỗ thịt. Giá của loại bàn này có thể dao động từ 4000$ đến 500.000$. 

Phân loại bi a

Bia thường được chia thành 2 hình thức chơi chính là bi a không túi và bi a túi lưới. Mỗi loại lại có các biến thể khác nhau với luật chơi và kỹ thuật khác nhau. Cụ thể như sau:

Bida không túi

Bi a không túi còn có tên gọi khác là bi a phăng, bi a Carom. Đây là kiểu chơi gồm 1 quả bóng đỏ, 2 quả bóng trắng trong đó có 1 quả bóng trắng được đánh dấu. Tay cơ cần dùng bi cái chọc 2 bi khác trên bàn để ghi điểm.

Bi a không túi là một trong các kiểu chơi bi a phổ biến

Bida không túi gồm 1 số loại hình phổ biến như:

• Bi a nghệ thuật: Đây là loại hình chơi gồm 76 cú đánh đặt trước có độ khó khác nhau, với số điểm tối đa cơ thủ có thể đạt được là 500 điểm. Người chơi sẽ dành được 4 điểm cho cú đánh dễ và tối đa 11 điểm/cú đánh. Khi chơi bida nghệ thuật, người chơi có thể thử 3 lần/lần đánh. Đây là loại hình bida đòi hỏi kỹ thuật ổn định, sự kết hợp hài hoà của các cú đánh và đòi hỏi người chơi phải biết cách sắp xếp, lựa chọn bi một cách rõ ràng.
• Balkline: Loại hình này yêu cầu người chơi phải đánh bi cái của mình trúng bi cái của đối phương chỉ trong một cú đánh để được tính điểm. Người đạt được số điểm quy định trước sẽ chiến thắng. Đây là loại hình bi a sử dụng loại bàn riêng với các đường 3 chiều vẽ trên mặt bàn, chia bàn thành các vùng đánh dấu gọi là vùng ngăn cách. Người chơi chỉ có thể ghi được 1 số điểm nhất định khi bi cái của mình và của đối phương nằm trong một khoảng trống nhất định trên mặt bàn.
• Bida 1 phăng: Loại hình này cần sử dụng 2 bi cái và 1 bi thứ 3 màu đỏ, chơi trên một mặt bàn với kích thước khoảng 1,5m x 3m. Để chơi bi a 1 phăng, người chơi cần dùng 1 đường đánh đánh tách bi cái khỏi 2 bi vật thể, và đập vào biên trước khi đánh vào bi vật thể thứ 2.
• Bida 3 phăng: Loại hình này tương tự bi da 1 phăng, tay cơ cần đánh bật bi ra khỏi bi của đối phương và chạm vào biên ít nhất 3 lần trước khi chạm được vào bi cuối để ghi điểm. Ai giành điểm số điểm theo quy định trước thì người đó thắng.
• Bi a 4 bi: Đây là loại hình dùng 2 bóng đỏ, 2 bóng trắng (1 quả được đánh dấu) hoặc dùng 1 bóng trắng,1  bóng vàng. Nếu bi cái chạm vào và bật ít nhất 2 lần trên 3 bi còn lại thì cơ thủ ghi được điểm.

Bi a không túi có cách chơi phức tạp hơn bida túi lưới

Bi a túi lưới

Bida túi lưới còn gọi là Pool billard có cách chơi đơn giản hơn bi a không túi và có nhiều loại hình đa dạng.

• Bi a 8 bóng: Đây là cách chơi khá phổ biến tại Việt Nam với 16 bi trên bàn, trong đó có 1 bi cái màu trắng và 15 bi màu đánh số từ 1 đến 15 với 1 bi đen số 8. Bi đen sẽ được đánh vào lỗ cuối cùng sau khi đánh hết các bi còn lại. Ai đánh được bi đen vào lỗ trước người đó thắng. Nếu trong 1 lượt chơi tay cơ đưa được ít nhất 1 bi mục tiêu vào lỗ thì mới được đưa tiếp tục chơi lượt tiếp theo.
• Bi a 9 bóng: Loại hình này gồm 10 bóng, trong đó có 1 bóng cái chơi trên bàn bi a 6 lỗ. Các bóng sẽ được xếp thành hình tam giác và phải được đưa vào lỗ theo số thứ tự tăng dần. Khi chơi loại hình này, các cơ thủ thường phải ấn định số ván mục tiêu trước khi đấu, người chiến thắng cuối cùng là người giành phần thắng trước.
• Bi a 10 bóng: Thường được chơi bởi các tay cơ chuyên nghiệp.
• Bida 1 túi: Mỗi người chơi sẽ được chỉ định 1 túi. Khi đưa được bi vào túi của mình, người chơi sẽ giành điểm. Ai đạt được điểm quy định trước sẽ tháng. Đưa bi sai túi 3 lần sẽ thua.
• Snooker là một loại hình bi a túi phổ biến nhất hiện nay được chơi trên bàn 6 túi với 1 bi cái, 21 bi và 20 bi vật thể. Người chơi phải đưa bi vào túi lưới theo thứ tự màu, mỗi màu của bi sẽ tương ứng với một số điểm nhất định. Người thắng cuộc là người có số điểm cao nhất.
• Billiard straight pool: Người chơi có thể đánh bất kỳ bóng nào trên bàn để ghi điểm. Miễn là bóng rơi vào túi lưới đúng luật là sẽ được 1 điểm. Người chiến thắng là người giành số điểm theo quy định trước.
• Billiard bank pool: Loại hình này ấn định chiến thắng bằng việc cơ thủ nào đưa được 5 hoặc 8 vào túi lưới trước. 

Bi a túi lưới cũng có nhiều loại hình đa dạng

Cách tính điểm khi chơi bida

Mỗi hình thức chơi bida lại có cách tính điểm khác nhau, vì thế cách tính điểm của bộ môn này khá phong phú. Một số phương pháp tính điểm trong bi a có thể kể đến như:

• Canon: Sau khi đã chạm vào băng đủ số lần theo quy định, tay cơ đưa bi cái chạm vào các bi mục tiêu thì sẽ được tính điểm.
• Pot: Người chơi được tính điểm khi đánh bất kỳ bi nào trên bàn (trừ bi cái) vào lỗ.
• In (Vào) - Off (Tắt): Người chơi được tính điểm khi dùng bi cái chạm vào bất kỳ bi nào khác trên bàn để đưa bi đó xuống được lỗ. 

Cách tính điểm chơi bida tỷ lệ thuận với hình thức chơi

Một số giải đấu bi a trong nước và quốc tế

Không chỉ được chơi nhằm mục đích giải trí, bi a còn phổ biến đến mức được đưa vào thi đấu chính thức tại không ít các Đại hội thể thao tầm cỡ quốc tế. Bên cạnh đó, bộ môn này cũng có không ít giải đấu riêng dành cho các cơ thủ nghiệp dư và chuyên nghiệp. Dưới đây là một số thông tin về các giải đấu bi tại Việt Nam và trên thế giới.

Giải vô địch bi-a thế giới APA (APA World Pool Championships)

Đây là giải đấu nổi tiếng được tổ chức tại Westgate Las Vegas Resort & Casino với nhiều hạng mục khác nhau như 8 bóng, 9 bóng, giải vô địch nữ,... Giải vô địch bi a thế giới này cũng gồm nhiều giair nhỏ như giải Master, giải đồng đội và giải nhỏ khác. Nếu chiến thắng một trong các giải này, cơ thủ sẽ được công nhận cả về uy tín và danh dự.

Giải vô địch nghiệp dư Hoa Kỳ (US Amateur League)

Đây là một trong những giải đấu nghiệp dư nhật được rất nhiều sự chú ý. Mặc dù có tên gọi là giải nghiệp dư, nhưng giải đấu này lại thu hút sự tham gia của những tay cơ giỏi nhất, thậm chí là ngang bằng mức độ chuyên nghiệp. Nếu chiến thắng ở giải đấu này, các tay cơ sẽ được quyền tham gia các giải đấu chuyên nghiệp, danh tiếng cũng thăng hạng và còn có thể mang về giải thưởng tiền mặt hậu hĩnh. 

Đây là giải đấu nghiệp dư quy tụ những tay cơ giỏi nhất

Giải vô địch 9 bóng Mỹ mở rộng (U.S. Open Pool Championship)

Giải đấu này đã được tổ chức từ năm 1976, có nguồn gốc từ Norfolk, Virginia được tổ chức tại Las Vegas.  Đây là một trong các danh hiệu mà các cơ thủ bi a túi nói riêng và bida nói chung rất mong muốn đạt được. Giải đấu này chỉ thu hút những người chơi giỏi nhất, không quan trọng có mang quốc tịch Mỹ hay không. Vì thế, đây là một trong những giải đấu có mức độ cạnh tranh cực kỳ gay gắt.

Giải vô địch thế giới Snooker Trick Shot (World Snooker Trickshot Championship)

Đây là giải đấu được một nhóm các chuyên gia về bi a (Matchroom Sport) tổ chức từ năm 1991 đến năm 2006. Giải đấu này được chơi trên bàn Snooker. Người chiến thắng được xác định bằng việc kết hợp điểm số của ban giám khảo và điểm bình chọn của khán giả.

Giải vô địch Straight Pool mở rộng Hoa Kỳ (U.S. Open Straight Pool Championship)

Đây là một trong số ít giải đấu có được tổ chức dưới hình thức Straight Pool. Sau 16 năm không hoạt động, giải đấu này đã được hồi sinh vào năm 2016. Tuy nhiên, sau đó, giải vẫn chỉ được tổ chức khá lẻ tẻ.

Giải đấu hiếm hoi sử dụng hình thức Straight Pool

Billiards & Snooker Vô địch quốc gia

Đây là giải đấu thường niên được tổ chức tại Việt Nam nhằm chào mừng ngày Thể thao Việt Nam cùng các ngày lễ lớn khác trong năm. Giải đấu này quy tụ nhiều cơ thủ nổi tiếng từ khắp các tỉnh thành trên cả nước. Đây cũng là dịp để tuyển chọn các vận động viên giỏi tham gia các giải đấu tầm cỡ.

Giải Billiards Carom 3 băng Truyền thống Quốc tế Bình Dương

Đây là một trong các giải đấu tại Việt Nam được rất nhiều cơ thủ trong nước và quốc tế tham gia. Vài năm trước, giải đấu này được tổ chức theo thể thức loại trực tiếp. Tuy vậy, đến năm 2018 thể thức thi đấu đã thay đổi. Nếu vận động viên thua 2 trận ở vòng loại thì sẽ bị loại.

Giải billiards carom 3 băng Nam Kỳ Khởi Nghĩa tranh Cúp Út Nhi

Giải billiards carom 3 băng Nam Kỳ Khởi Nghĩa tranh Cúp Út Nhi là một giải đấu thường niên có tính chuyên nghiệp cao. Giải đấu này không chỉ quy tụ các CLB nổi tiếng nhất của TP. Hồ Chí Minh mà còn thu hút nhiều tay cơ tài năng đến từ Việt Nam, Tây Ban Nha, Nhật Bản,...

Giải đấu thường niên chuyên nghiệp tại TP. Hồ Chí Minh

Giải Billiards Thanh niên mở rộng

Giải đấu này mới được tổ chức lần 1 vào năm 2022 nhằm chào mừng kỷ niệm 97 năm ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam. Giải có sự tham gia của các nhà báo với 2 nội dung thi đấu chính là Carom 1 bằng và Carom 3 băng.

Giải Billiards Carom 3 băng cúp HBSF

Giải Billiards Carom 3 băng cúp HBSF vừa mới được tổ chức lần đầu tiên năm nay, quy tụ 128 cơ thủ và hơn 30 CLB bida trên khắp địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.  Giải đấu được tổ chức nhằm phát triển phong trào bia Carom 3 băng, đồng thời tạo cơ hội để các cơ thủ giao lưu, kết nối. Đến với Giải Billiards Carom 3 băng cúp HBSF, cơ thủ sẽ chia thành 32 bảng đấu, mỗi bảng 4 người, thi đấu 2 lần thua để chọn vào vòng knock-out.

Lời kết

Đến đây, chắc chắn bạn đã hiểu rõ hơn bi a là gì cũng như các loại hình và phương pháp tính điểm của bi a. Đây là loại hình giúp giải trí, rèn luyện tư duy phù hợp với mọi đối tượng. Nếu bạn đang tìm kiếm một loại hình thể thao để “đổi gió" cùng người thân, bạn bè mỗi dịp cuối tuần, bi a sẽ là lựa chọn vô cùng thích hợp.

Bi a là loại hình giải trí, rèn tư duy rất thích hợp với các bạn trẻ

Đừng quên tiếp tục theo dõi Coolblog để biết thêm nhiều thông tin giải trí bổ ích, lý thú dành cho giới trẻ nhé.

Coolmate - Nơi mua sắm đáng tin cậy dành cho nam giới