Thiên văn vốn chứa đựng những điều bí ẩn, và dải ngân hà là một phần trong đó. Bạn có biết dải ngân hà là gì và có bao nhiêu điều lý thú về nó không?
Vũ trụ của chúng ta bao la rộng lớn và chứa đựng vô vàn những điều kỳ bí mà con người chưa thể khám phá hết. Trái đất rộng lớn là thế, nhưng lại chỉ là 1 phần rất nhỏ nhoi trong dải ngân hà! Vậy dải ngân hà là gì? Trong đó chứa đựng bao nhiêu ngôi sao? Bài viết dưới đây của Coolmate sẽ giải đáp những thắc mắc thú vị này, mời bạn cùng tìm hiểu nhé!
Dải ngân hà là gì?
Ngân hà, hay còn gọi là Milky Way, là thiên hà chứa Hệ Mặt trời, mà Trái đất là một phần của nó. Tương truyền, từ thời xa xưa, thần Zeus đã bế con trai mình là Hercules đến bú trộm sữa của nữ thần Hera để giúp cậu bé trở nên bất tử. Nhưng nữ thần choàng tỉnh, làm dòng sữa văng tung tóe lên bầu trời, và từ đó, cái tên Milky Way hình thành.
Dải ngân hà Milky Way
Dải ngân hà xuất hiện trên bầu trời như một dải sáng mờ dài, bắt đầu từ chòm sao Tiên Hậu đến sao Nam Thập Tự ở phía Nam. Độ sáng của dải ngân hà rõ nét hơn khi nhìn về phía chòm sao Nhân Mã.
Những điều thú vị về dải ngân hà
1. Tuổi của ngân hà
Xác định tuổi của một thứ rộng lớn như dải ngân hà là một thách thức. Các nhà khoa học đã tìm ra cách tính tuổi của vật thể thiên văn bằng cách so sánh hàm lượng phóng xạ nặng như Thorium-232 hoặc Uranium-238 với hàm lượng phỏng đoán ban đầu.
Năm 2004, năm nhà thiên văn học đã tính toán tuổi của dải ngân hà. Họ dùng quang phổ siêu tím để đo lượng berili trong hai ngôi sao thuộc tinh vân NGC 6397, từ đó suy ra thời gian giữa ngôi sao đầu tiên trong dải ngân hà và ngôi sao đầu tiên trong tinh vân là 200-300 triệu năm. Cộng thêm tuổi biểu kiến của các ngôi sao thuộc tinh vân (13,4 tỷ năm), họ ước tính tuổi của dải ngân hà là khoảng 13,6 tỷ năm.
Ước tính tuổi của dải ngân hà
Một cách tính khác dựa trên sự tiến hóa của sao lùn trắng - những ngôi sao già cỗi nhất. Sao lùn trắng càng mờ thì tuổi càng lớn. Bằng cách tính toán độ nguội của chúng và so sánh với nhiệt độ phỏng đoán ban đầu, các nhà thiên văn có thể ước tính tuổi của chúng và của vũ trụ.
2. Kích thước, khối lượng
Dải ngân hà ước tính có khối lượng gấp 400-580 tỷ lần khối lượng Mặt trời. Đây chỉ là con số ước tính, vì việc đo khối lượng của dải ngân hà đòi hỏi phải đo khối lượng của hàng trăm tỷ hành tinh, ngôi sao, mặt trăng, bụi, khí, bao gồm cả vật chất tối – thứ mà thiên văn học chưa phát hiện trực tiếp trong không gian.
Đường kính của dải ngân hà ước tính khoảng 100.000 năm ánh sáng, bề dày khoảng 1.000 năm ánh sáng. Nếu Hệ Mặt trời có kích thước bằng đồng xu thì dải ngân hà sẽ là cả một lục địa. Tính cả các tua nhỏ xung quanh, đường kính tổng có thể lên đến 150.000-180.000 năm ánh sáng.
3. Sự hình thành
Từ thuở sơ khai, vũ trụ bao trùm bởi khí Hydro và Heli. Một số đám khí kết hợp với nhau từ các phản ứng hợp hạch, tạo nên những vùng cô đặc hơn, và từ đó, các ngôi sao được hình thành. Các ngôi sao ban đầu tương tác hấp dẫn qua lại, tạo nên cấu trúc cổ xưa nhất trong vũ trụ - quầng thể tinh cầu.
Sự hình thành của dải ngân hà
Những ngôi sao “đời đầu” già đi và giải phóng vật chất bằng các vụ nổ siêu tân tinh, góp phần hình thành nên những ngôi sao trẻ. Trái đất và các hành tinh ngày nay được hình thành nhờ quá trình này.
Các ngôi sao mới liên tục được tạo ra, khối lượng tăng lên, và tự quay quanh trục khiến hình dạng khối cầu ban đầu bẹp dần thành dạng đĩa như ngày nay. Các ngôi sao mới hình thành trên bề mặt đĩa, tạo thành dải ngân hà.
4. Cấu trúc dải ngân hà
Dải ngân hà là một thiên hà xoắn ốc. Phần trung tâm phình rộng, có bốn cánh tay xoắn ốc xung quanh, đường kính khoảng 100.000-180.000 năm ánh sáng. Dải ngân hà cũng là thiên hà xoắn ốc dạng thanh, có vùng dạng thanh chắn ngang qua trung tâm và hai cánh tay xoắn ốc chính. Một trong hai cánh tay nhỏ là cánh tay Orion, chứa Hệ Mặt trời, nằm giữa hai cánh tay lớn là Sagittarius và Perseus.
Cấu trúc xoắn ốc của dải ngân hà
Hệ Mặt trời chứa các ngôi sao trong phạm vi khoảng 10.000 năm ánh sáng, tạo nên những phần bồi nhô cao. Điều này được giải thích bằng sự tồn tại của hố đen siêu nặng ở trung tâm dải ngân hà, với khối lượng gấp 4,1-4,5 triệu lần Mặt trời.
5. Dải ngân hà có bao nhiêu hành tinh
Nghiên cứu sử dụng dữ liệu từ kính viễn vọng Kepler của NASA cho thấy dải ngân hà chứa khoảng 100-400 tỷ ngôi sao giống Trái đất và có đến 100 tỷ hành tinh khác nhau.
6. Thời gian hoàn thành xoay quanh ngân hà
Hệ Mặt trời di chuyển quanh trung tâm ngân hà với tốc độ khoảng 828.000 km/h. Một năm ngân hà (năm vũ trụ) – thời gian Mặt trời xoay một vòng quanh dải ngân hà – kéo dài khoảng 225-250 triệu năm Trái đất.
Các ngôi sao xoay quanh dải ngân hà
Các ngôi sao xung quanh dải ngân hà được phân chia theo vùng, tuổi tác và tính chất. Sao lớn hơn hình thành ở vùng khí và bụi cao hơn. Siêu sao có khối lượng, tuổi thọ và độ sáng gấp trăm lần Mặt trời. Sao lùn có độ sáng, tuổi thọ và khối lượng thấp hơn.
Các ngôi sao trong dải ngân hà
Các cặp sao xoay quanh và liên kết nhờ lực hấp dẫn tạo nên hiện tượng sao phát xạ, sao phun trào. Một số ngôi sao trong dải ngân hà bao gồm:
- Hệ Mặt trời: nằm gần mép bản đồ thiên hà, thuộc vùng trung tâm vòng cánh tay chòm sao Orion.
- Polaris (Sao Bắc Cực): là ngôi sao chỉ đường, hay còn gọi là sao Bắc phương.
- Antares: là ngôi sao sáng và lớn nhất của chòm sao Thiên Yết (Scorpio), không phải Orion.
- Sao nhiều màu, sao thần thoại, sao biến sáng, sao Neutron và nhiều hệ thống sao khác.
Những điểm “săn” dải ngân hà lý tưởng tại Việt Nam
Để ngắm trọn vẹn vẻ đẹp của dải ngân hà, bạn cần chọn địa điểm có độ nhiễu sáng thấp. Tại Việt Nam, những điểm lý tưởng để “săn” dải ngân hà bao gồm:
Ngắm dải ngân hà tại Việt Nam
1. Lào Cai
- Y Tý: Bản Choản Thèn (Công viên Choản Thèn) và đỉnh núi Lảo Thần là địa điểm lý tưởng để săn sao vào những đêm cuối tháng âm lịch mùa hè, khi trời trong, có thể ngắm Milky Way bằng mắt thường.
- Bạch Mộc Lương Tử: Một trong bốn đỉnh núi cao nhất Việt Nam, nằm giữa Lào Cai và Lai Châu, độ cao 3.046m. Cần vượt qua quãng đường 30km để lên tới đỉnh núi.
- Fansipan: “Nóc nhà Đông Dương” với độ cao 3.143m cũng là địa điểm lý tưởng để săn sao.
2. Lạng Sơn
Đỉnh Mẫu Sơn, độ cao 1.541m so với mực nước biển, là không gian thoáng đãng và hoang sơ, lý tưởng để ngắm dải ngân hà vào những đêm mùa hè.
Thời điểm lý tưởng ngắm dải ngân hà
3. Đà Lạt
- Hồ Tuyền Lâm: Khu du lịch Suối Tía, khúc ngã ba sông hướng Nam, là hướng mọc của dải ngân hà, rất lý tưởng để ngắm dải ngân hà.
- Hồ Suối Vàng: Bãi Cây Độc Mộc là nơi chiêm ngưỡng thiên nhiên hùng vĩ ban ngày và ngắm dải ngân hà ban đêm.
4. Bình Thuận
Những phiến đá hình đầu gà vươn mình ra biển ở Bình Thuận là không gian lý tưởng để săn ảnh Milky Way, đặc biệt từ tháng 3 đến hết mùa hè.
5. Phú Yên
Hòn Yến, hải đăng Mũi Điện, Gành Đá Đĩa… là những địa điểm lý tưởng để săn dải ngân hà, đặc biệt từ tháng 3 đến tháng 7.
Săn Milky Way mùa hè
Lời kết
Vũ trụ bao la và xung quanh ta có vô vàn kiến thức thú vị. Những thông tin về dải ngân hà trong bài viết này chỉ là một phần nhỏ. Hãy ghé thăm Coolblog để khám phá thêm nhiều kiến thức và xu hướng mới mỗi ngày!
