Đã bao giờ bạn hâm mộ một người nổi tiếng đến mức biết họ thích ăn gì, biết bài hát yêu thích của họ là gì chưa? Nghe có vẻ rất giống đang mô tả một mối quan hệ bạn bè thân thiết, chỉ có điều: Họ không hề biết bạn là ai.
Mối quan hệ kỳ lạ này được gọi là “parasocial relationships”. Vậy chính xác parasocial relationships là gì? “Mối quan hệ" này ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn ra sao? Hãy cùng Coolmate đào sâu về thuật ngữ này ngay trong bài viết dưới đây.
1. Parasocial relationships là gì?
“Parasocial relationships” được mô tả là một mối quan hệ một chiều, trong đó người A dành rất nhiều năng lượng, thời gian và tình cảm cho người B, nhưng người B không hề biết đến sự tồn tại của người A.
Ví dụ, một đứa bé nghĩ mình là bạn của một nhân vật hoạt hình hư cấu do thường xuyên xem phim hoạt hình về nhân vật đó. Hay một fan hâm mộ cảm thấy có sự gắn kết với thần tượng vì họ dành rất nhiều thời gian để tìm hiểu, theo dõi đời sống, tình cảm và sự nghiệp của thần tượng đó.
Parasocial relationships là gì?
Khái niệm “Parasocial relationships” do Donald Horton và Richard Wohl sáng tạo năm 1956. Họ nghiên cứu sự tương tác giữa những nhân vật có tầm ảnh hưởng với khán giả, gọi đó là Parasocial Interaction.
Nghiên cứu cho thấy khán giả dễ dàng hình thành liên kết với người nổi tiếng (diễn viên, người dẫn chương trình,...) và xem họ như bạn bè thực sự.
Trên thực tế, Parasocial Interaction xuất hiện trước cả truyền hình, từ thời có sách. Hình thức đầu tiên là giữa độc giả và tác giả. Tuy nhiên, phải đến kỷ nguyên truyền hình, mối quan hệ parasocial relationships mới gây được sự chú ý.
Khái niệm này bắt đầu phổ biến ở thời kỳ đầu khi truyền hình mới phát triển
Các nhà tâm lý học thập niên 80 cũng chú ý đến thuật ngữ này. Hiện nay, parasocial relationships đã mở rộng hơn nhiều. Ngoài ngôi sao truyền hình, mối quan hệ này còn có giữa người hâm mộ với influencers trên mạng xã hội, streamer, thần tượng âm nhạc, thậm chí nhân vật truyện tranh hư cấu.
So với thời điểm mới xuất hiện, parasocial relationships ngày nay mạnh mẽ hơn nhờ sự phát triển của giải trí trực tuyến.
Parasocial relationships thế kỷ 21 mạnh liệt hơn
Ví dụ điển hình là văn hóa thần tượng K-pop và trào lưu waifu của otaku Nhật Bản. Waifu là cách gọi “vợ ảo” mà fan anime dành cho nhân vật nữ yêu thích.
Với fan K-pop, họ sẵn sàng dành thời gian cày view, xem show, tương tác bài đăng của thần tượng trên mạng xã hội, chuẩn bị project cho dịp đặc biệt.
Dù parasocial relationships thế kỷ 21 mở rộng hơn, nhưng bản chất vẫn không thay đổi - đây vẫn là mối quan hệ một chiều.
Văn hóa hâm mộ thần tượng K-pop là ví dụ điển hình của parasocial relationships
2. Vì sao parasocial relationships xảy ra?
Parasocial relationships hình thành từ nhiều nguyên nhân, cả chủ quan và khách quan. Dưới đây là 3 nguyên nhân quan trọng nhất:
Học thuyết “Sự liên kết về mặt tình cảm”
Nhiều học thuyết giải thích parasocial relationships. Một nghiên cứu năm 2022 chứng minh mối quan hệ này là kết quả của sự liên kết về mặt tình cảm. Con người được lập trình sẵn để phản ứng với bất kỳ hình thức giao tiếp giống người nào, kể cả khi đối tượng hoàn toàn không có thật. Vì phản ứng cảm xúc trong parasocial relationships rất chân thật, nên não bộ tự động xác định đối tượng là có thật, ngay cả khi chỉ là nhân vật hư cấu.
Fan có sự liên kết tình cảm sau khi tiếp xúc lâu ngày với thần tượng
Mối quan hệ parasocial cũng đáp ứng nhu cầu của con người, ví dụ như đáp ứng nhu cầu về tình bạn thân thiết.
Tiếp xúc nhiều lần
Theo nghiên cứu của Horton và Wohl năm 1956, khi khán giả, độc giả, thính giả tiếp xúc nhiều lần với nhân vật nổi tiếng, parasocial relationships có thể được hình thành. Đặc biệt, nếu người nổi tiếng đó có phong thái gần gũi, khán giả sẽ càng có cảm giác thân thuộc hơn.
Sự phát triển bùng nổ của mạng xã hội
Thời đại 4.0 khiến parasocial relationships phổ biến hơn. Sự phát triển của mạng xã hội như Facebook, Instagram, TikTok khiến mối quan hệ này “bớt” một chiều hơn.
Thần tượng chăm tương tác với fan qua mạng xã hội hơn
Người hâm mộ có thể kết bạn với thần tượng trên mạng xã hội, tương tác thường xuyên. Thần tượng đáp lại fan bằng cách sáng tạo nội dung theo gợi ý, tổ chức livestream, trả lời câu hỏi.
Mạng xã hội khiến sợi dây liên kết giữa người hâm mộ và thần tượng gần gũi hơn. Vì thế, parasocial relationships ở thế kỷ 21 phổ biến hơn.
3. Parasocial relationships xấu hay tốt?
Có nhiều ý kiến trái chiều. Nhiều bậc phụ huynh chỉ trích con cái dành quá nhiều thời gian hâm mộ thần tượng mà không chú tâm học hành hay xây dựng mối quan hệ xã hội thực.
Parasocial relationships có ảnh hưởng tích cực hơn tiêu cực
Tuy vậy, parasocial relationships có ảnh hưởng tích cực nhiều hơn tiêu cực. Con người là động vật “bầy đàn”. Việc gắn bó với hình tượng yêu thích là chuyện bình thường.
Kiểu quan hệ này mang lại những lợi ích như sự khuyến khích, truyền cảm hứng, tăng khả năng gắn kết, giảm bớt sự cô đơn và giúp xây dựng kết nối xã hội mạnh mẽ hơn.
Với nhóm tuổi mới lớn (10-19), việc hâm mộ ai đó giúp các bạn hiểu bản thân và có hình mẫu để hướng tới.
Thần tượng còn góp phần định hình cá tính của thế hệ trẻ
Một số lợi ích khác:
- Tạo cảm giác an toàn cho những người nhút nhát, không giỏi giao tiếp xã hội.
- Tăng cường sự tự tin.
- Góp phần hình thành cá tính và khả năng tự chủ.
Parasocial relationships là mối quan hệ vô hại. Tuy nhiên, nếu mối quan hệ đó chiếm quá nhiều thời gian của bạn, hoặc bạn có hành động gây khó chịu cho thần tượng, đó có thể là dấu hiệu biến chất của parasocial relationships.
Trong văn hóa thần tượng K-pop có một số ít người hâm mộ gọi là “sasaeng fan” (fan cuồng). Họ thường yêu thích thần tượng tới mức ám ảnh và làm mọi cách để thỏa mãn ảo tưởng về thần tượng.
Sasaeng fan - ví dụ điển hình của parasocial relationships bị biến chất
Các sasaeng fan có thể “chầu trực” trước cửa nhà thần tượng, bám theo họ ở khắp mọi nơi, thậm chí đánh cắp vật dụng riêng tư và có hành động đe dọa.
Sasaeng fan là ví dụ điển hình của parasocial relationships đã biến chất thành mối quan hệ không lành mạnh.
4. “Đu” thần tượng sao cho lành mạnh?
Sasaeng fan chỉ chiếm thiểu số. Không phải fan hâm mộ nào cũng trở thành sasaeng fan, và không phải cứ là fan thì sẽ có parasocial relationships với thần tượng.
Không phải fan nào cũng có parasocial relationships với thần tượng
Bạn có thể tận hưởng việc yêu thích một nghệ sĩ, diễn viên, nhân vật ảo. Tuy nhiên, để “đu idol” lành mạnh, bạn không nên dành quá nhiều thời gian rảnh cho việc theo dõi thần tượng. Bạn có thể cày view, xem show để ủng hộ họ. Nhưng bạn cũng nên học tập, làm việc, xây dựng các mối quan hệ thật.
Bên cạnh đó, bạn nên hiểu rằng thần tượng cũng là con người. Họ cũng có khuyết điểm và cuộc sống cá nhân mà bạn không có quyền can thiệp.
Lời kết
Với bạn, parasocial relationships là gì? Với nhiều người, mối quan hệ này là nguồn cảm hứng và động lực. Tuy nhiên, kiểu quan hệ này mãi mãi không thể thay thế cho các mối quan hệ và tương tác ngoài đời thực. Vì thế, ngoài việc “đu idol”, đừng quên hoàn thiện bản thân và kết thêm nhiều bạn mới để đời sống tinh thần luôn phong phú.
Hãy ủng hộ thần tượng một cách lành mạnh
Tiếp tục theo dõi Coolblog mỗi ngày để cập nhật nhanh chóng các trend mới của giới trẻ nhé.
Coolmate - Nơi mua sắm đáng tin cậy dành cho nam giới
.jpg)
